Dialoog is minder soft dan je zou denken

De specifieke politieke voorkeur van mensen is, zoals Nico al schrijft, voor mijn werk als opbouwwerker niet relevant. Wel de voelbare spanningen die politiek beladen zijn. Een groot aantal bewoners ervaart een gevoel van onmacht om hun eigen situatie te verbeteren. Dit komt bijvoorbeeld door ontwikkelingen in de zorg en langdurige werkloosheid. Ze voelen zich daardoor kwetsbaar. Vanuit die kwetsbaarheid vormen zij hun meningen over de wereld. Daarin is vaak weinig (letterlijke) ruimte voor 'de ander' omdat ze bezig zijn met overleven. Dat leidt wel eens tot uitsluiting.

Haatzaaiers uitsluiten?

Nico noemt in zijn blog dat ik (als opbouwwerker) mijn grenzen zal hebben ten opzichte van mensen die 'haatzaaiende opmerkingen' maken. Dat klopt. Mijn reactie daarop is simpel. Aangeven dat dit in een Huis van de Wijk niet geaccepteerd wordt. Gelukkig maak ik dit niet vaak mee. Vaker krijg ik te maken met een lichtere vorm van uitsluiting: 'wij-zij' uitspraken. Dan ga ik ‘de confrontatie’ aan. Ik sluit me er niet voor af wanneer ik hoor dat mensen harde of kwetsende uitspraken doen maar ik ga direct het gesprek aan en stel vooral vragen. Niet oordelend of veroordelend, eerder verkennend omdat ik benieuwd ben naar de achtergrond van ideeën van uitsluiting. Want zelfs mensen met een migrantenachtergrond steunen de ideeën van een PVV.

De basis van democratie

De neiging tot uitsluiten heeft vaak te maken met botsende normen en waarden, het niet accepteren (of niet weten) dat anderen anders omgaan met een aantal zaken. In de afgelopen jaren (mede door de Master Social Work) is bij mij het inzicht ontstaan dat veel mensen waar ik mee werk de basis van een democratie niet kennen; ze beseffen niet wat het betekent en wat dit vraagt van mensen. Vrijheid is namelijk prachtig, maar het vraagt ook verantwoordelijkheid. Verantwoordelijkheid voor het eigen gedrag en voor de omgang met de ander. Om daartoe in staat te zijn, helpt het om de ander te leren kennen en dat gebeurt bij uitstek in een dialoog.

Dialoog biedt geen ruimte voor haatzaaiende opmerkingen

Een dialoog nodigt niet uit tot 'haatzaaiende opmerkingen', dat is misschien ook wel het mooie aan de methodiek. Wanneer de gespreksregels door alle deelnemers gerespecteerd worden, zal er geen ruimte ontstaan voor oordelen of veroordelen. Het gaat in de dialoog om het uitwisselen van persoonlijke ervaringen rondom een bepaald thema. Daarop kunnen deelnemers niet zeggen 'ik ben het hier niet mee eens' of 'dat kan niet want...'. Het zijn namelijk iemands ervaringen. Interessant wordt het wanneer er doorgevraagd wordt naar deze ervaringen. Dan ontstaat er bij de anderen inzicht in die ervaringen en de mogelijke achtergrond daarvan. Dit met elkaar onderzoeken kan leiden tot nieuw inzicht. En hopelijk tot het accepteren van elkaars verschillen.

Belangrijk: dialoogregels moeten worden gehandhaafd

Een goede dialoog vraagt wel om een goed getrainde gespreksleider. Iemand die er op toeziet dat alle stappen van de dialoog doorlopen worden, dat iedereen evenredig aan het woord komt en vooral dat de gespreksregels nageleefd worden.

Ik kan mij voorstellen dat iemand die er heel andere (politieke) ideeën op nahoudt, zelf uit de dialoog stapt omdat deze geen ruimte biedt aan oordelen en overtuigen. Iemand met onsociaal gedrag 'uit een dialoog schoppen', zoals Nico noemt, zal dus niet nodig zijn. Dat zou ik ook niet doen. Ooit heb ik als jongerenwerker geleerd dat 'iemand verwijderen' een uiterst middel is dat je dient te voorkomen. Daarmee los je namelijk helemaal niets op en ontneem je iemand de kans om tot andere inzichten te komen, te groeien of leren.

Is dialoog te soft? Ik denk het niet. Het vraagt lef om je kwetsbaar op te stellen en persoonlijke ervaringen te delen. Het bespreken van deze ervaringen kan namelijk zeer confronterend zijn en een spiegel bieden voor je eigen overtuigingen.