Platform voor buurtontwikkeling

De wat-kan-wel attitude

Tips voor opbouwwerk ten tijde van een pandemie
Praktijkverhaal
afbeelding van lieshoutcmf  
2 februari 2021
can't do waarvan de 't is afgeknipt zodat er can do staat

Chantal van Lieshout deed begin 2020 onderzoek naar opbouwwerk in Limburg tijdens corona. Bij het aanbreken van de tweede lockdown besloot ze deze opbouwwerkers weer op te zoeken. Wat is er nu anders?

 

Tijdens de eerste lockdown van 2020, werd het focussen op het bieden van praktische ondersteuning sterk de inzet van het opbouwwerk. Geen grote dadendrang, maar bewoners een hart onder de riem steken en peilen hoe het met ze gaat. Aandacht en in contact blijven, stonden centraal. Met een wat-kan-wel attitude pakten de opbouwwerkers de signalen streetwise op. Half december van datzelfde jaar werden de maatregelen opnieuw aangescherpt en een tweede lockdown afgekondigd. Waar ligt deze keer de focus van het opbouwwerk en waar worden de opbouwwerkers nu mee geconfronteerd?

Voor ons, Maja Rocak en Chantal van Lieshout, was dit een reden om opnieuw met de opbouwwerkers uit Limburg om de tafel te gaan. Dit zagen we als een mooie aanvulling op ons eerder uitgevoerd onderzoek naar het opbouwwerk tijdens de pandemie. Wat zijn de (on)mogelijkheden van opbouwwerk ten tijden van een pandemie, was een van de grote vraag achter dit onderzoek.

Belangrijkste tips voor opbouwwerk ten tijde van een pandemie:

  • Gebruik de discretionaire ruimte en voer in gemeenten en organisaties een gesprek over gezondheidsrisico’s van professionals en bewoners enerzijds, en de nood om de wijk in te gaan anderzijds. Bekijk daarbinnen welke vormen van contact met de wijk kunnen worden gefaciliteerd. Het verdient aanbeveling om opbouwwerkers deze overwegingen niet alleen te laten maken en ze ook niet van dat gesprek uit te sluiten.
  • Gebruik bestaande en doorgaande sociale infrastructuren in de wijk om in contact te komen met bewoners: neem het flyeren of rondbrengen van buurtkrantjes over of doe het samen met bezorgers.
  • Zet ludieke activiteiten ‘op afstand’ in om zelf in contact te blijven, maar ook om het contact tussen bewoners onderling te faciliteren. Bekijk voorbeelden op de Tips&Tricks pagina van Buurtwijs. • Verhelp nieuwe belemmeringen van buurtinitiatieven of buurtcontacten, zoals financiële onzekerheid of gebrek aan kennis over het veilig onderhouden van fysiek contact.
  • Blijf gemeenschappen en burgers positief prikkelen met vragen als: Wat wil je? Wat kan er? Hoe zullen we dat realiseren?
  • Blijf structurele vraagstukken signaleren en agenderen.
  • Faciliteer en exploreer de digitale vaardigheden van de professionals.
  • Geef vertrouwen en creëer ruimte voor het professioneel handelen van de opbouwwerkers. Deze tips zijn tot stand gekomen op basis van de ervaringen van opbouwwerkers in Limburg. Lees hier het onderzoek waar deze tips uit voortkomen.

Stilte en minder solidariteitsinitiatieven

De 1e lockdown kwam als een verrassing, op de tweede hebben de opbouwwerkers zich min of meer kunnen voorbereiden. Sommigen hadden letterlijk voor de geplande activiteiten twee scenario’s op de plank liggen: plan A) gewoon doorgaan; plan B) het online scenario inzetten. Telefonische hulplijnen en de coördinatie van helpende handen werd nieuw leven ingeblazen en in overleg met de gemeente bleven inloop- of wijkpunten nu open voor de meest kwetsbaren. Al bleek dit laatste helaas niet in elke gemeente een vanzelfsprekendheid. Belangen en behoeftes van bewoners botsten met het naleven van protocollen om besmettingen te voorkomen.

Het valt op da het stiller is tijdens de tweede lockdown. Geen 300 telefoontjes per dag meer zoals in de lente, maar dagelijks hooguit één of twee hulp- of ondersteuningsvragen. Bij de open inloop geen rijen meer, maar slechts een enkeling die er zijn vraag komt stellen. Wat zegt dit?

De complexiteit en de heftigheid van de vragen groeit. Opbouwwerkers maken zich daar zorgen over. Komt het doordat bewoners nu anders prioriteren? Is dat de reden voor het uitblijven van hulpvragen of ‘zijn kwetsbare bewoners dieper in hun dal aan het kruipen’? Ook aan de aanbodzijde is het stiller. Geen massaal aanbod van helpers meer. Geen nieuwe collectieve solidariteitsinitiatieven. Het bieden van onderlinge steun komt nu vooral vanuit kleine informele netwerken in de buurt en bestaande vrijwillige initiatieven gericht op het bieden van informele steun.

Blik op vooruit

Het aanjagen van gemeenschapsprocessen bleek tijdens de eerste lockdown een uitdaging, en is dat nu wederom. Vooral vanwege de nog striktere maatregelen. Voor deze processen zijn de opbouwwerkers aangewezen op online mogelijkheden. Maar juist voor het opstarten van gemeenschapsprocessen schiet dit medium te kort, zo is de ervaring.

Digitaal ontbreekt de synergie, mensen kunnen elkaar niet aansteken. Daarvoor is fysiek samenkomen een voorwaarde. Ook ‘het verplaatsen op verplaatsen’ van geplande activiteiten werkt ontmoedigend voor betrokken bewoners. De uitdaging voor het opbouwwerk is om samen met de bewoners de blik op vooruit vast te houden. Het komt aan op het bedenken van plannen en activiteiten voor het moment dat de samenleving weer opengaat.

Allianties smeden

Door het voortduren van de pandemie en het aanscherpen van de maatregelen vraagt de signaalfunctie meer aandacht van de opbouwwerkers. Het bieden van praktische ondersteuning is niet genoeg. Het gesprek aangaan met diverse maatschappelijke partijen en allianties smeden, daarop ligt momenteel het accent voor de opbouwwerkers. Om aandacht te vragen en oplossingen te bedenken voor zorgen en signalen, zoals het uitblijven van ondersteuningsvragen of om het openstellen van de open inloop te bewerkstelligen.

Het opbouwwerk vervult tijdens de pandemie een vitale rol voor bewoners en maatschappelijke partijen, inclusief de gemeente. Ook bij de heropening van de samenleving hebben we deze vitale rol hard nodig om ondanks de maatschappelijke impact van Covid-19 met elkaar een veerkrachtige samenleving te vormen.

Lees meer over:
Opbouwwerk, corona of bekijk onze nieuwsbrief
afbeelding van lieshoutcmf  

lieshoutcmf

Bijzondere belangstelling voor samenlevingsopbouw & de signaalfunctie van het structureel sociaal werk

Lees meer: