De warmste route (deel 1)
’Als je je eigen ideeën durft te parkeren, gebeurt er iets magisch’, vertelt community builder Maite. Met haar benadering creëert ze ongeziene goesting en reuring terwijl ze niets bedenkt, laat staan doet, voor de bewoners van het woonzorgcentrum Sint-Jozef.
Tania zag een toffe post op facebook over wildbreien, Leen vertelde dat ze ons nieuwe poortje zo kaal vindt. Ik - als community builder - ‘brei’ die twee ideetjes aan elkaar en pols bij Magda, die als vrijwilliger breiclub de Gevallen Steek ondersteunt, of ze het een idee vindt om dat poortje in te pakken met breiwerk. Peter, de pastorale werker, ziet het groter en springt op de kar: laten we een warmste route breien door onze tuin! Daarin kan je betekenisvolle elementen in de tuin ontdekken, ingepakt in breiwerk en voorzien van een mooie tekst en bijpassend muziekstuk.
We starten heel symbolisch met de magnolia en de lindeboom. Iedereen kan meedoen: door te breien, teksten of muziek te kiezen, wol aan te leveren,… We hebben een oproep gedaan bij de buren en kregen heel veel wol én een breimachine te leen van Irma die net overleden is en heel haar leven heeft gebreid. We dragen de warmste route aan haar op!
’t Klikt: community building experiment
Dit is een anekdote uit het logboek van Maite Mallentjer. In het dagelijkse leven is Maite lector Levenslooppsychologie en Ouderen, maar ze trakteerde zich in 2021 op een jaar als community builder in het Sint-Jozef. In dit woonzorgcentrum in hartje Antwerpen wonen 53 ouderen en werken er 80 medewerkers. Het is een oase van rust waar de gemeenschappelijke leefruimte en kamers uitkijken op de mooie binnentuin. De verzorging is er top en mensen zien naar elkaar om. Maar sinds Maite aan boord is, is er een ongekende reuring op de gangen, goesting in de zaal en een heel palet aan nieuwe initiatieven.
’Het gaat erom dat mensen weer zin krijgen om hun leven in eigen handen te nemen en de moed om er samen iets van te maken’
Maite wilde ontdekken wat er gebeurt als je gemeenschapskracht versterkt vanuit de bewoners met de ABCD-methode als leidraad. Onder het motto ‘’t klikt’ ontstaat er een community waar mensen zich weer nuttig voelen, waar ze gemist worden als ze er niet zijn en waar ze een klik met elkaar ontwikkelen. Een community van bewoners, familieleden, medewerkers, buren en clubs uit de buurt.
Toetjesbuffet
‘Het succes van community building zit ‘m niet in het aantal of soort activiteiten, of het aantal deelnemers’, vertelt Maite. ‘Het gaat om de betekenis van een activiteit. Zoals bij ons internationaal desserten buffet. Dat was een ongelooflijk succes. Niet alleen omdat er vier lange tafels vol desserts uit 17 landen werden klaargemaakt door medewerkers, bewoners, vrijwilligers en familie of omdat er meer dan 70 mensen kwamen proeven. Maar omdat:
- dit het initiatief was van Giovanna en Maria van de poetsploeg. Deze twee Italiaanse medewerksters vinden de diversiteit van Sint Jozef terecht een troef;
- het een moment was waarop iedereen iets kon betekenen voor elkaar: desserts maken, afwassen, opscheppen, elkaar helpen kiezen, complimenten geven;
- we elkaar op een positieve en persoonlijke manier leren kennen en nieuwe contacten leggen;
- het laat zien dat we met veel kleintjes samen iets groots kunnen waarmaken.’
De nieuwe bril
Het is een ongelooflijk belangrijke taak van een community builder om dit brede effect van community building te zien en daaraan te werken. ‘Ik zie community building op basis van ABCD als een radicale veranderstrategie’, vervolgt Maite. ‘Het is meer dan saamhorigheid. Het gaat erom dat mensen weer zin krijgen om hun leven in eigen handen te nemen en de moed om er samen iets van te maken. De ABCD-principes geven mij daar houvast voor. Daardoor kan ik mij helemaal openstellen voor wat zich aandient. Het is een soort denkkabel bij alle keuzes en beslissingen om op terug te vallen.’
’Het gaat niet om het aantal of het soort activiteiten of het aantal deelnemers, maar om de betekenis van een activiteit’
‘Om aanknopingspunten te vinden, begon ik de eerste weken met assetmapping (op zoek gaan naar de kwaliteiten en krachten van de bewoners en het centrum). Na een maand was assetmappen een soort bril voor mij geworden waardoor ik alles bekeek en dat bleek heel aanstekelijk te zijn. Inmiddels doen mijn collega’s het ook! Bijvoorbeeld bij intakegesprekken of in gesprek met vrijwilligers en familie. Dan zoeken ze meteen naar opportuniteiten: iemand die computerles wil hebben of wil geven, een dochter die graag schaakt, een gepensioneerde journalist die met anderen de krant wil bespreken.’
De ‘losmaker’
‘De bewoners komen zelf met ideeën op basis van waar ze warm voor lopen. Ze hoeven niet in een aanbod te passen, ze maken het aanbod samen zelf, met mij als ondersteuner en waar nodig losmaker. Zo ontstaat de activiteiten en die bijzondere reuring, veelal per toeval, in de gang.’
Zoals ook in geval van de Sint-Jozefs mini-koor. ‘Mevrouw M. was vroeger dirigente en wilde weer af en toe dirigeren. Toen een vrijwilliger ontdekten dat er meer mensen bij Sint-Jozef zijn die graag zingen, zijn we een keert samen gaan zingen.’, licht Maite toe. ‘Wat begon met twee keer samen zingen, is inmiddels uitgegroeid tot een mini-koor met muzikale ondersteuning van de zoon van mevrouw M. en zestig zangers: bewoners, familie, stagiairs, medewerkers en zelfs de directeur doet af en toe een uurtje mee. Als community builder heb ik alleen gefaciliteerd: de piano en de microfoon geregeld, de teksten geprint, glaasjes water klaargezet.
Mevrouw M. is door het koor helemaal opgebloeid en heeft nu ook hele andere sociale contacten. De bewoners vertellen haar trots welk instrument ze vroeger speelden, in welk koor ze gezongen hebben, welke liedjes ze leuk vinden. Dat vindt ze prachtig.’
Onderdeel van de community
‘De medewerkers en familieleden zie ik als een onderdeel van de community, zij doen bij veel dingen gewoon mee. Zoals de leden van de poetsploeg die het toetjesbuffet organiseerden en het winkeltjes-idee van de zorgkundige. Allemaal ideeën die niets te maken hebben met hun functie, maar vooral met wie ze zijn en wat ze leuk vinden als mens.
Bij de kennismaking vraag ik hen meteen naar hun ideeën, waar zijn ze goed in maar ook waar gaan ze naar toe op vakantie of wat doen ze in de weekenden. Ik ben er oprecht in geïnteresseerd. Als ik dan een idee hoor probeer ik hen - net als de bewoners - te helpen om het mogelijk te maken. Zo ontstaat er steeds meer professionele nabijheid en voelen medewerkers zich meer deel van de leef community.’
· Laat het los om volledig te willen zijn. Je hoeft niet alle assets te kennen van alle mensen. Gewoon beginnen en vanuit de praktijk verder bouwen.
· Richt je niet alleen op een community van bewoners, maar ook op de community van familieleden, medewerkers en partners in de buurt.
· Je moet je ook als persoon laten zien en je professionele afstand lost durven laten.
· Je doet dit werk als mens, niet vanuit een afstandelijke functie. Dat voelt voor mij in de praktijk als heel licht en soms ook hilarisch. Toen iemand kousen in het winkeltje wilde kopen, liet ze mij haar onderbroek zien die ze bij de Zeeman had gekocht en waar ze op zweert. Ik koop ook altijd mijn ondergoed bij de Zeeman, dus liet ik ook mijn onderbroek zien. Dat zijn de dingen die je gewoon doet als je vrienden bent.
Volgende maand lees je deel twee van dit tweeluik over community building bij wooncentrum Sint-Jozef. Mocht je in de tussentijd vragen hebben of ervaringen met Maite willen uitwisselen, dan kun je haar mailen via maite.mallentjer@sproud.be. Lees hier ook het logboek waar Maite haar dagelijkse ontdekkingen in bijhoudt.
Birgit Oelkers
In Baarn ben ik actief in LOKAAL-O, een plek voor creatieve denkers en doeners, energiecooporatie Energiek Baarn en buurtetentjes. In mijn werk, vanuit Plan&Aanpak, ben ik bezig met community building.
