Platform voor buurtontwikkeling

De opbouwwerker als empowerende passant

Een impressie van de workshop van Cormac Russell
Praktijkverhaal
afbeelding van Peter Rensen  
16 november 2017
De opbouwwerker als empowerende passant

Foto: Sebastiaan ter Burg

 

Op uitnodiging van Krachtproef woonde Peter Rensen een workshop bij van  Cormac Russell en ging hij op zoek naar hulpbronnen in een Utrechtse wijk. Zijn conclusie: 'Niemand is machteloos!' 

 

 

31 Oktober, de Reggestraat, Rivierenwijk Utrecht. Met enige moeite wurmt een man zich van de chauffeursstoel uit zijn auto. Eenmaal op de stoep, rekt hij zich eventjes uit. Hummels trainingspak losjes om het lijf. Van de achterbank haalt hij een kartonnen doos met mango’s. In opdracht van onze cursusleider, Cormac Russell, moeten we in een half uur de ‘assets’, de hulpbronnen van de Rivierenwijk leren kennen. ‘We’ dat zijn opbouwwerkers en een enkele onderzoeker, zoals ik. ‘Heeft u een bedrijf?’, vraag ik daarom aan de man, wijzend op de doos met mango’s, in een poging het gesprek te openen. ‘Nee,’ zegt de man met een onmiskenbaar Utrechts accent: ‘daar maken we thuis smoothies van.’

De Reggestraat is een prima straat, vertelt de man. ‘Marokkanen, Turken, Surinamers en niet te vergeten Chinezen leven goed met elkaar. Mehmet drinkt een biertje mee wanneer we in de zomer met de buren buiten voor de deur zitten. We houden de ouwe mensen een beetje in de gaten, althans degene die het dichtste bij wonen. De rest moeten anderen in de straat maar weer doen. Iets veranderen? Nee hoor, het is goed zoals het is. Ik ga hier pas weg tussen zes plankies,’ zegt hij.  

Herken de aanwezige hulpbronnen

Cormac Russell is uitgenodigd door Krachtproef, de beweging van opbouwwerkers in Nederland. In het buurthuis-in-zelfbeheer De Nieuwe Jutter, in de Rivierenwijk, wisselt Russell zijn betoog af met korte praktische oefeningen voor de 50 aanwezige opbouwwerkers. Russell is één van de leidende figuren van de ABCD-beweging in Amerika. ABCD staat voor Asset-Based Community Development. Een methodiek die over de hele wereld wordt toegepast door opbouwwerkers en die, na een dip, ook in Nederland weer in de lift zit.

Russell begon zijn verhaal met het voorbeeld van Rosa Parks. In 1955 weigerde zij als zwarte haar plaats in de bus af te staan aan een blanke passagier. Parks werd gearresteerd nadat ze de boete weigerde te betalen. De burgerrechtenbeweging organiseerde daarop samen met Parks een busboycot. Het busbedrijf ging bijna failliet en moest de scheiding van blank en zwart in bussen afschaffen. Het sleutelbegrip in dit verhaal, vertelt Russell, is macht. Want ieder mens, iedere buurt heeft macht. De burgerrechtenbeweging maakte gebruik van de ‘macht van hun voeten’. ‘Voor ons als opbouwwerkers,’ zegt hij, ‘is de les: niemand is machteloos. Zoek altijd met de bewoners naar: ‘Wat hebben we wel en hoe kunnen we het inzetten?’.’

‘Die kon goed overweg met die papieren’

Terug naar de bewoner van de Reggestraat. Opbouwwerk blijkt in zijn leven een grote rol te hebben gespeeld. Zijn huis in de nabijgelegen Roerstraat werd gesloopt. Het was even spannend waar hij dan naartoe zou kunnen. Uiteindelijk werd het de Reggestraat. Daar moest wel een strijd voor worden gevoerd. Even was er sprake van dat ook in de Reggestraat nieuwbouw zou komen. Het kostte de buurt de nodige moeite de gemeente ervan te overtuigen dat de straat beter kon worden opgeknapt, zodat het nog betaalbaar zou blijven voor de bewoners van de buurt. Daarbij heeft de opbouwwerker goed geholpen, vertelt de man. Een bewoonster van verderop beaamt het. ‘Die kon goed overweg met al die papieren.’ En lachend zegt de man: ‘Mij moet je dat niet vragen om te doen. Ik ben heel m’n leven dakdekker geweest.’ Op dat moment loopt z’n vrouw voorbij, en die voegt er snel aan toe. ‘Is ook belangrijk! Je moet toch ook een beetje droog zitten.’

Niemand is machteloos. Elke buurt barst van de hulpbronnen, zo houdt Russell ons voor en het verhaal van deze eerste de beste buurtbewoner lijkt dit aardig te onderstrepen. Het gaat er alleen om die assets te vinden. Russell’s verhaal vindt weerklank in de zaal. Opbouwwerkers herkennen zich erin. Russell brengt onder worden wat opbouwwerkers graag zouden willen doen.

Van needy naar needed

Uit het verhaal van Russell blijkt ook hoe radicaal de ABCD-aanpak is in haar uitgangspunten. Het neemt geen genoegen met hulpverlening, charitas. Maar ook niet met co-productie. Het gaat erom dat bewoners zelf het heft in handen nemen. Het is done-by. Buurtbewoners transformeren van needy (behoeftig) naar needed (gewenst). Opbouwwerkers zijn passanten in het leven van bewoners, in het beste geval transformeert de opbouwwerker van outsider naar alongsider. Dat blijkt ook uit de 3x3 vuistregel van ABCD. Zoek naar capaciteit in talent, vaardigheden en passie, breng een collectief proces op gang door de buurt te helpen zich te ontdekken, te verbinden en te mobiliseren en versterk de kracht. Dit kan door te zoeken naar direct bruikbare hulpbronnen binnen de wijk, naar daar aanwezige potentiële hulpbronnen en tenslotte eventuele hulpbronnen buiten de wijk. Wanneer dit allemaal geslaagd is kan de buurt het zelf.

Russell draait er niet omheen. Opbouwwerkers werken vaak onder moeilijke omstandigheden, tussen de opdrachtgever en de buurt. En ze staan zelf zelden in de schijnwerpers. Wanneer ze iets bereiken is dat ook niet nodig, want dan hebben de bewoners het zelf gedaan. En kan de opbouwwerker verder.  

Hoe heette hij ook al weer?

‘Het is alweer effetjes geleden hoor, dat we hier met die sloop en renovatie bezig waren,’ mijmert ‘onze’ gepensioneerde dakdekker uit de Reggestraat. ‘Maar ik zou toch moeten weten hoe hij heette...’. Inmiddels is een buurman bij het gesprek aangeschoven. Maar ook hij weet het niet meer. ‘Wel van die vrouw van verderop, die er ook mee bezig was. Haar naam weet ik nog wel. Zij woont er nog steeds. Maar hoe die opbouwwerker heette, nee, dat weet ik niet meer.’

Praat je mee op Facebook?

Ben je geïnteresseerd in hoe anderen de ABCD-methode toepassen in hun werk? Lees de blog van Johnny Driessen, bewonersondersteuner en Buurtwijs Correspondent, uit Venlo. Meer over John L. McKnight, de bedenker van de methode, vind je hier.

Lees meer over:
afbeelding van Peter Rensen  

Peter Rensen

Ik ben werkzaam bij Movisie als programmaleider Effectiviteit en vakmanschap en onder andere betrokken bij de databank Effectieve sociale interventies. Doel van dit project is de kwaliteitsverbetering van aanpakken in het sociaal domein.

Lees meer: