De kunst van het delen
Als de telefoon gaat, heeft Jos Reinders - kunstenaar en welzijnswerker - geen idee dat zijn workshop fotografie doorwerkt in het leven van het meisje aan de andere kant van de lijn. Een praktijkverhaal over rolmodel zijn en het belang van delen.
April 2012. De ochtendzon valt in brede banen op de vloer van mijn studio, waar ik wacht op een groep basisschoolkinderen, die deel gaan nemen aan een workshop fotografie. Deze activiteit is onderdeel van het voorjaarsprogramma van de Wkndschool Parkstad.
Het is rustig in Werkplaats K. Mijn fotostudio is onderdeel van het gelijknamige kunstenaarscollectief dat bestaat uit 18 kunstenaars met uiteenlopende disciplines. Ons gebouw bevindt zich in Kerkrade-West; een wijk met veel lage inkomensgroepen waar de gevolgen van de sluiting van de mijnen nog zichtbaar en voelbaar zijn.
Kunstenaars voor de wijk
Voorheen diende dit gebouw als school voor havoleerlingen. Door de bevolkingskrimp is er tegenwoordig geen volwaardig VO-onderwijs meer aanwezig in Kerkrade. ‘Krimp biedt ruimte’ roepen gemeentes in onze regio heldhaftig in koor, maar het tij is niet meer te keren getuige de leegstand, het wegtrekken van jongeren uit deze streek en de vergrijzing.
De kunstenaars van Werkplaats K hebben het gebouw, dat al jaren leeg stond, nieuw leven ingeblazen. Zij doen daarbij meer dan alleen ‘hun ding’ in hun eigen ateliers. Met sociaal-culturele activiteiten investeren zijn ook in de leefbaarheid van de buurt. Kunst en cultuur worden ingezet als middelen om mensen met elkaar in contact te brengen en isolement te bestrijden. ‘Kunstenaars van waarde voor de Wijk’ schreef stadsontwikkelaar Mark Verhijde in zijn essay over ons initiatief. En zo is het.
Kunstenaar van waarde voor de wijk, dit motto was ook voor mij de drijfveer om ‘ja’ te zeggen tegen het verzoek van de lokale welzijnsorganisatie om workshop fotografie te verzorgen. De Wkndschool Parkstad organiseert excursies en doe-activiteiten om kinderen uit sociaal zwakke milieus in contact te brengen met vakmensen in uiteenlopende sectoren, zoals woningbouw, zorg, onderwijs of kunst. De vaklui vormen de rolmodellen voor de kinderen die daardoor geïnspireerd raken voor een beroepsrichting die hen aanspreekt en waar hun toekomst ligt.
Meneer, dat is toveren!
De 10 kinderen zijn inmiddels met veel lawaai gearriveerd. In de hal van Werkplaats K krijgt elk kind een oude fotocamera omgehangen waarmee ze net kunnen doen alsof zij als echte paparazzi’s een filmster fotograferen. Die rol werd met glans door de begeleidster van de groep uitgevoerd. Aansluitend fotograferen de kinderen elkaar; maar nu met een échte camera in een échte fotostudio met flitslampen en… een verkleedkist. Tot slot nemen ze een kijkje in een ouderwetse doka. Daar wordt uitgelegd dat het maken van een foto vroeger heel wat langer duurde dan tegenwoordig waarbij je foto’s kunt schieten met je eigen mobieltje.
In de doka maken de kinderen ‘fotogrammen’ waarbij voorwerpen op een vel onbelicht fotopapier werden gelegd. Na belichting van het vel werd het fotopapier in de ontwikkelaar gelegd. Ondanks het beperkte, rode licht van de dokalampen zagen de kinderen de vlakken en contouren van de voorwerpen langzaam zichtbaar worden op elke foto. 'Meneer! Dat is toveren!’, riep een van de kinderen. En inderdaad: diezelfde magie ervaar ik nog steeds opnieuw als ik een foto in de ontwikkelaar dompel.
Goede herinneringen, bijzondere loopbaan
Een sprong in de tijd. Juni 2019. De telefoon gaat. Een meisje vraagt of ik degene ben die in Werkplaats K iets met fotografie doet. Zij vertelde dat zij ooit op bezoek was geweest in het kunstenaarscollectief en daar deelgenomen had aan een foto-activiteit. Zij had dat erg leuk gevonden. Wij spreken af om spoedig een kop thee te drinken in Werkplaats K.
‘Toen er gekozen moest worden voor een opleiding, schoot haar die workshop fotografie binnen.’
Op de afgesproken dag zag ik dat zij een professionele camera bij zich droeg. Zij vertelde dat zij momenteel een opleiding fotografie volgt en uiteindelijk als fotograaf aan de slag wil. Zij vertelde over haar jaren op school waarin zij gepest werd door medeleerlingen. De situatie thuis was ook moeilijk. Zij heeft jaren gekampt met psychische problemen waardoor ze ook niet na kon denken over haar toekomst. Uiteindelijk, toen er gekozen moest worden voor een beroepsrichting en bijhorende opleiding, schoot haar die workshop fotografie uit 2012 te binnen.
Daar had ze goede herinneringen aan. Nu zit zij in haar examenjaar en vroeg mij of ze mijn fotostudio mocht gebruiken voor haar afstudeeropdracht. Daar heb ik ‘ja’ op gezegd. Nu, enkele jaren later, zie ik via social media haar foto-opdrachten groeien alsook de kwaliteit van haar foto’s. Ik ben erg blij voor haar.
Delen als leidraad
Naast mijn bezigheden als fotograaf ben ik al flink wat jaren werkzaam als social worker bij lokale welzijnsinstellingen in Zuid-Limburg. Deze ‘vakkencombi’ bevalt goed en is op veel vlakken van pas gekomen in mijn werk. Beide vaardigheden beïnvloeden elkaar: het kunstenaarschap vergroot de creativiteit in mijn werk als welzijnswerker, bijvoorbeeld bij het ontwikkelen van innovaties in de dienstverlening. Fotografie komt van pas in het zichtbaar maken van ons werk in het sociale domein. Het verbeeldt letterlijk de trots van de werkers alsook van de vele vrijwilligers en actieve bewoners. Het inspireert anderen om óók deel te nemen of zelf aan de slag te gaan.
Werkplaats K heeft als motto ‘multiply by sharing’: vermenigvuldigen doe je door te delen. Of het nou exposities zijn, buurtactiviteiten zoals ‘Soep met een Verhaal’, workshops of culturele activiteiten: waar het kan delen wij onze voorziening en kennis met andere kunstenaars, buurtbewoners of maatschappelijke organisaties. Voor mij is dit motto ook een persoonlijke drijfveer geworden. De ontmoeting met die leerling van de basisschool spreekt daarvoor boekdelen: mensen kunnen van betekenis zijn voor elkaar als zij bereid zijn om te delen.
