Platform voor buurtontwikkeling

Community art tegen stigma's

Hoe mobiliseer je een Spaanse buurt bij het doorbreken van taboes?
Artikel
afbeelding van Mariska van Andel  
6 augustus 2019
Community art tegen stigma's

Muurschildering San Boi

Mariska van Andel doet verslag van een uitwisselingsproject in Spanje waar ze met de buurt het taboe rondom geestelijke gezondheid proberen te verbreken.

 

Het voelt een beetje vreemd. Deze zomer kan ik zeggen dat ik tien dagen in een Spaans ziekenhuis voor mensen met psychiatrische klachten heb gezeten. Ik heb meegewerkt aan een prachtig project: een schildering maken op de muur van een psychiatrisch ziekenhuisinstelling in San Boi, een stadje in de buurt van Barcelona.

Toonbeeld van onvrede

San Boi staat bekend om haar grote psychiatrische instelling en dat drukt soms een negatieve sfeer op de plaats. Rondom het ziekenhuis staat een enorme muur. Afgelopen jaren was de muur vooral een toonbeeld van onvrede. Omwonenden gebruikten de plek om graffiti te spuiten en schreven agressieve teksten als: ‘Waarom hang je jezelf niet op?’.

Voor de patiënten in het ziekenhuis is de muur, en vooral de onvrede van de bewoners, niet fijn. De patiënten verblijven vaak een aantal maanden tot twee jaar in de instelling, waarna ze weer naar huis terugkeren. Ze zijn geen gevaar voor de omwonenden, maar zijn hier om zelf handvaten te krijgen om de ‘normale’ maatschappij weer in te gaan. Voor hen is de instelling een plek om tot rust te komen en op te laden.

Stigma & kunst

Het ziekenhuis wil graag het negatieve stigma rondom geestelijke gezondheidszorg verbreken. Nien Boots, een van oorsprong Nederlandse die sinds acht jaar in Barcelona woont, kent de muur met de nare graffiti en wilde daar iets mee doen. Al vaker heeft ze uitwisselingsprojecten georganiseerd waarbij ze kunst gebruikt als middel om mensen te verbinden.

Ze zag in de muur een mooie kans om bewoners van binnen en buiten het ziekenhuis met elkaar te verbinden en het stigma rondom psychiatrie tegen te gaan. De directeur was enthousiast en drie jaar later werd het idee voor een muurschildering werkelijkheid.

Ons recept

Maar hoe ziet zo’n uitwisselingsproject eruit? Welke ingrediënten hebben we gebruikt? In Jamie-Oliver-termen zou je ongeveer op zo’n recept uitkomen:

Stap 1: We beginnen met het maatschappelijk probleem.
Stap 2: Vervolgens nemen we de brandende zon, veertig jongeren uit verschillende landen en een muur van 160 meter.
Stap 3: Geleidelijk toe te voegen: 150 liter verf, een flinke lading bewoners, patiënten en begeleiders en twee speakers voor de muziek.
Stap 4: Tot slot stop je het hele zootje zo’n tien dagen in de ‘pressure-cooker’, met goede sociaal werkers om het te coördineren.
Stap 5: Voilà! Het resultaat: een fantastisch community-art project waarbij een muurschildering het taboe rondom psychiatrie bestrijdt en bewoners van binnen en buiten de muur met elkaar verbindt.

 

Buurt betrekken via placemats

Voorafgaand aan het project had de Spaanse groep jongeren placemats door de stad verspreid bij cafeetjes, bibliotheken en buurtcentra. Mensen konden hierop tekenen wat zij graag wilden zien op de muur. Tijdens het project werden de placemats opgehaald en als inspiratie gebruikt.

Ook kwam een groep ouderen iedere dinsdag ergens in de stad bij elkaar om gedichten te maken. Een sessie stond in het thema van ons project en de mooiste gedichten hebben een plekje op de muur gekregen. Gedurende het verven werden ladders en ander gereedschap geleend van de cafeetjes uit de buurt. En elke ochtend was een groepje patiënten aanwezig. Zo werd een groot deel van de gemeenschap betrokken en de behulpzaamheid was nadrukkelijk te voelen.

 

De jongeren die verfden kwamen uit Engeland, Zweden, Nederland en San Boi zelf en deelden een passie voor kunst. De ene spoot illegaal graffiti op treinen en de ander had een Master in Art. Voor de jongeren die illegaal graffiti spoten, was de muur een manier om hun talenten anders te kunnen inzetten

Onder het tapijt schuiven

Na drie intensieve dagen ontstond het idee om ‘tapijten’ te schilderen, die over de muur (zowel binnen als buiten) gedrapeerd hangen. Tapijten hebben een huiselijke sfeer. Ook zijn ze een warme overgang van binnen naar buiten waardoor buurtbewoners zich meer welkom voelen om binnen te komen kijken, terwijl de bewoners van het ziekenhuis zich makkelijker naar buiten wagen.

In de patronen van de tapijten zijn de wensen en ideeën van de bewoners verweven. Daarnaast hebben ze ook in Spanje de uitdrukking ‘iets onder het tapijt schuiven’. Met deze muur komt de geestelijke gezondheidszorg uit haar verdomhoekje.

Na tien dagen van ontwerpen, verven en heel veel zweten, werd de muur geopend. Een stoet van mensen liep door de stad langs de muur, begeleid door een kinderpercussiegroep. Het feest werd afgesloten aan de binnenkant van de muur, in een parkje bij het ziekenhuis. Voor sommige buurtbewoners was dit de eerste keer dat ze binnen waren.

Het resultaat

Update 2019  
Dit jaar had ik het geluk weer terug te komen bij de muur, nu om de muur aan de andere kant van de straat te verven, bij een ander psychiatrisch ziekenhuis. Het was mooi om te zien dat onze muur van vorig jaar er mooi bij stond en het was fantastisch om weer aan de slag te gaan om met jongeren en bewoners een nieuwe schildering te maken! De straat in Spanje is intussen vol aan twee kanten, maar ik ben verslingerd aan het concept. Dus als iemand graag ook zo'n project wilt, misschien in Nederland, laat het me weten! Bekijk video's en foto's op #artaboo.

Dit artikel verscheen op Buurtwijs in augustus 2018.

afbeelding van Mariska van Andel

Mariska van Andel

Hoi, ik ben Mariska, maatschappelijk cultureel ondernemer. Met veel enthousiasme houd ik me bezig met het opzetten van sociaal culturele projecten. Een voorbeeld hiervan is het maken van een boek met verhalen van ouderen en illustraties van kinderen.
afbeelding van Mariska van Andel  

Mariska van Andel

Hoi, ik ben Mariska, maatschappelijk cultureel ondernemer. Met veel enthousiasme houd ik me bezig met het opzetten van sociaal culturele projecten. Een voorbeeld hiervan is het maken van een boek met verhalen van ouderen en illustraties van kinderen.

Lees meer: