Buurtcoöperatie ONS: pionier in zelfbeheer maar niet zonder moeite

Na 2,5 jaar ziet het er heel anders uit bij buurthuis ONS. De pionier haalde zijn kracht altijd van onderop, maar kwam erachter dat die kracht groter werd met sturing van bovenaf. Het ging al goed aan de voorkant bij ONS; nu is ook de achterkant op orde.

Toen wijkcentrum/buurtcoöperatie/pionier ONS zich in 2014 aanmeldde voor het project Beheer je buurthuis was het een ‘bedrijf in opstart’, gerund door ‘mensen die weinig werkervaring hebben’. Dat leidde tot ‘frictie’ en een ‘inefficiënte organisatie’. Met de ondersteuning van ons project zou ONS een efficiënte organisatie worden. Nu, tweeënhalf jaar later, is die efficiëntie wel bereikt. ONS verwelkomt dertienhonderd mensen per week (“we puilen uit het gebouw!”), er is de structuur om die populariteit aan te kunnen, en de gemeente Breda is maar wat blij met de pionier in de wijk Geeren-Zuid.

Gezellige chaos versus

Wat is efficiëntie? In het geval van ONS betekende het een transitie naar professioneler beheer. ONS werd gedreven door krachten uit de wijk – krachten die dagelijks met enthousiasme het buurtrestaurant, de Grote Broer/Zus-projecten, de Vrouwenstudio en nog veel meer tot een succes dreven. Het ging om meer-dan-fulltime werk, ontstaan uit een besef dat er iets moest gebeuren in het arme Geeren-Zuid.

Daarbij raakte het overzicht snel verloren. Er ontstond een (gezellige) chaos, die misschien wel hoort bij een bewonerscoöperatie, maar problemen oplevert bij een omzet van anderhalve ton. Een telefoontje naar de pionier in Breda werd met enige regelmaat onderbroken door medewerkers die even wat kwamen vragen. Omdat actieve wijkbewoners José de Brouwer en Rabia Nouhi de leiding hadden, wísten ze ook zo veel, en wist elke medewerker hun te vinden. Ze konden zich niet bezighouden met de leuke dingen van ONS: een visie, een toekomst, nieuwe projecten.

Zoektocht naar een geschikte professionele kracht als procesmanager

Er werd besloten een professionele kracht aan te trekken voor het beheer. De Brouwer en Nouhi zouden ontlast worden van een aantal taken om zich te richten op waar zij goed in waren: het buurtrestaurant en projecten ter bevordering van sociale cohesie.

Die transitie ging gepaard met de nodige problemen. Door miscommunicatie over – onder andere – niet betalende huurders, de boekhouding en de rolverdeling in het multifunctionele gebouw werd de verandering geen succes. Er stroomden meer mensen uit, dan in de organisatie (waarover zo meer), en het initiatief van onderop doofde langzaam uit. Bewoners kregen het gevoel overruled te worden, leden voelden zich gepasseerd. Uiteindelijk vertrok de professionele kracht, met de bedoeling dat drie vrijwilligers de verantwoordelijkheden zouden overnemen. Dat bleek te veel gevraagd.

’Er werd niet geluisterd. Dat vond ik het ergste’

“Er werd niet geluisterd. Dat vond ik het ergste”, vertelde Nouhi ons in april. Dat moest anders. Het ledenoverleg werd heringevoerd en bewoners gingen zelf de sollicitatieprocedure leiden voor een nieuwe bedrijfsleider. Die moest vooral een procesmanager zijn; die werd gevonden en is per 1 juli aan de slag gegaan. Hij gaat twee bewoners uit het buurthuis begeleiden en opleiden, zodat zij de taak van bedrijfsleider na een jaar gezamenlijk over kunnen nemen. Op die manier moet ONS ook echt van ons, de buurtbewoners, blijven.

Zo is er weer een visie op structuur in de organisatie. Het beloningssysteem bij ONS is inmiddels doorontwikkeld. Er is een rolverdeling. Er zijn functieomschrijvingen, wat het mogelijk moet maken om mensen aan te sturen – aansturing die voorheen ontbrak. De administratie is ‘in eigen huis gehaald’, zoals ONS ons vertelt. Eerst werd een boekhoudkantoor ingehuurd omdat bepaalde gegevens over de financiële situatie niet boven water wilden komen. Nu is er meer zicht op inkomst en uitgaven. Cruciaal, bij zo’n succesvolle organisatie als ONS.

ONS bespaarde de gemeente een ton aan uitkeringen

Ook is ONS nog steeds een plek die geld als ‘regelluwe zone’ voor de UWV. Werkloze bewoners mogen er werken zonder hun uitkering te verliezen. Verdiensten gaan in een budget voor training en cursussen, zodat de arbeidsmarkt weer een reëel uitzicht wordt. De zone is een driejarig pilotproject van de gemeente en ONS samen. Na 1,5 jaar had de pionier de gemeente al €100.000 bespaard aan uitkeringen; na 2,5 zijn er tien mensen doorgestroomd naar een betaalde baan.

Die doorstroom heeft zijn voor- en nadelen. Het slechte nieuws: de beste krachten vertrekken ook weer bij ONS. Het goede: de relatie met de gemeente is uitstekend.

Bij ONS krijgen mensen weer perspectief op een toekomst. Niet alleen via het re-integratietraject, maar ook door een basistrainingsprogramma op mbo-niveau aan te bieden voor horecamedewerkers, en door vrouwen individueel ondernemerschap bij te brengen in de Vrouwenstudio die ONS runt. Zij worden ‘gefaciliteerd om een vak uit te oefenen en een klantenbestand op te bouwen.’

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

‘ONS is van ons, we doen het samen’. Nu de structuur aanwezig is, kan het buurthuis zich weer richten op dat motto. Binnen het coöperatief wordt het buurthuis steeds meer gezamenlijk gedragen, vertellen de experts van Stock5, en het voelt steeds meer als een gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle mensen die er werken. ‘Na 2,5 jaar is er steeds meer een teamgevoel ontstaan.’ Ook Rabia Nouhi voelt zich weer een belangrijke pion bij de pionier.

Hardop zeggen: bij ONS gaat het goed

Er heerst een positief gevoel bij ONS. De gejaagdheid lijkt verdwenen. Wanneer we langskomen is het buurtrestaurant het decor en startpunt voor de Bewonersestafette die het LSA organiseert. ONS grijpt de gelegenheid aan niet om alleen een uitgebreid ontbijt voor te schotelen, maar ook om te vertellen over het succes. We zien het tijdschrift over de drie coöperaties (ONS Atelier, ONS Coöperatief en ONS Land) en horen over de vijf verdienmodellen die ONS van geld voorzien. In 2,5 jaar tijd is het vallen, opstaan, en vervolgens hardop durven zeggen dat je bent opgestaan: bij ONS gaat het goed.

Dit artikel verscheen eerder op de website Beheer je Buurthuis