Platform voor buurtontwikkeling

Buurt tegen eenzaamheid

Hoe draagt ABCD methode bij?
Instrument
afbeelding van Birgit Oelkers  
28 maart 2018
Buurt tegen eenzaamheid

Foto: Johnny OuYang (Flickr Creative Commons)

Eenzaamheid is geen aandoening! Daarom pleit Birgit Oelkers voor een community aanpak in de strijd tegen eenzaamheid.

 

 

 

 

Nederland heeft er sinds een aantal jaren een nieuwe doelgroep bij: de ‘eenzamen’. Eenzaamheid lijkt bijna op een soort aandoening: iets dat je opgelopen hebt. Eenmaal gelabeld als ‘eenzame’ ben je opeens niet meer degene die je je hele leven was: iemand met hebbelijkheden, voorkeuren, talenten, met bezigheden en een eigen wil. Nee, je bent nu in de eerste plaats eenzaam. En dus zielig.

Betekenisvolle relaties

Het is een reëel probleem dat zoveel mensen zich eenzaam voelen. Maar de inspanningen met een zieligheidsframe die gericht zijn op het spotten en helpen van eenzame mensen door niet-eenzame mensen, die werken niet.

Wat wel werkt zijn de initiatieven en praktijken die zich niet op eenzaamheid als probleem richten en op de doelgroep ‘eenzamen’, maar op het creëren van betekenisvolle relaties op buurtniveau. Zij staan los van de vermeende tegenstellingen eenzaam/niet eenzaam en kwetsbaar/niet kwetsbaar.

We zijn allemaal dol op verhalen waar mensen elkaar treffen, met elkaar iets opbouwen, voor anderen van betekenis zijn, ergens bij horen.

Community aanpak

Initiatieven die gericht zijn op duurzame relaties in buurten, het bouwen aan gemeenschappen waar iedereen welkom is, hoe eigenaardig je ook bent, ik noem ze inspanningen met een community frame.

Aanpak met zieligheidsframe
  • Doel: minder mensen die zich eenzaam voelen.
  • Sturen op vermindering van eenzaamheid.
  • Focus op het probleem: Minister van Eenzaamheid
  • Eenzamen als doelgroep.
  • Eenzamen moeten geholpen worden. Niet-eenzamen helpen eenzamen.
  • Recht op het doel afgaan: eenzaamheid als probleem, speurend naar de ‘eenzamen’.
  • Tijdelijkheid: interventies, bestaande uit projecten, programma’s, campagnes, acties.
  • Uitgangspunt: eenzaamheid als individueel probleem dat met de juiste expertise opgelost kan worden.
  • Actoren: professionals/ hulpverleners, gemeenten en maatschappelijke organisaties zijn de belangrijkste spelers in het veld.
  • Bij de meeste aanpakken heeft de doelgroep zelf geen actieve rol in de projecten, maar is object van handelen.

 

Aanpak met communityframe
  • Doel: buurten waar mensen zich om elkaar bekommeren en waar iedereen bij hoort.
  • Sturen op geluk, gemeenschapskracht en veerkrachtige, sterke én open buurtgemeenschappen.
  • Focus op perspectief: Wethouder van Geluk
  • Buurtbewoners als doelgroep.
  • Iedereen heeft iets te bieden in een gemeenschap. Je eigen leven én het buurtleven worden rijker als verschillende mensen daarin een rol kunnen spelen. In wisselende rollen, ook wat betreft helpen en geholpen worden.
  • Meanderen, zoeken en op gang brengen van gemeenschapszin en -kracht in buurten, vinden van verbinders en mensen die iets met elkaar delen.
  • Permanent: bijdragen richten zich op het dagelijkse leven van mensen in buurten en sluiten daarbij aan.
  • Uitgangspunt: eenzaamheid als een collectief probleem van bewoners, zonder professionals.
  • Actoren: buren, vrienden, onder wie ook mensen met eenzaamheidsgevoelens, lokale ondernemers zijn de belangrijkste spelers in het veld. Lokale hulpverleners en mensen van buiten de buurt staan in de 2de lijn.
  • Bij community aanpak is iedereen – ook degenen die zich eenzaam voelen – subject.

Zo’n community-aanpak vraagt vooral om een andere blik op mensen en buurten en oog voor de kracht van gemeenschappen. Als je kijkt naar wat mensen gelukkig maakt, kom je overal in de wereld ongeveer dezelfde principes tegen:

  • Iedereen heeft behoefte aan sociaal contact
  • Iedereen wil gezien en gehoord worden, zich gekend voelen
  • Iedereen wil tot zijn/haar recht komen
  • Iedereen wil van betekenis zijn
  • Iedereen wil erbij horen

Kijk maar bij jezelf. Als je je alleen, verdrietig of niks waard voelt, ontstaat er vaak verlichting of troost als één van deze principes zich laat gelden. Voor het in praktijk brengen van deze principes zijn geen programma’s en geen professionals nodig.

ABCD-bouwstenen

Het communityframe is gebaseerd op Assets Based Community Development ABCD, een methode die zich bij uitstek richt op het bouwen aan lokale gemeenschappen.

Er zijn allerlei initiatieven te vinden – ook in de anti-eenzaamheidsprogramma’s – die op gang brengen van meer onderlinge relaties en sociale samenhang als uitgangspunt hebben. Als beleidsmaker, maatschappelijke initiatiefnemer, bestuurder, sociaal werker kun je besluiten om je eenzaamheidsaanpak in te ruilen voor community building. Dan werk je aan gemeenschapszin, gelijkwaardige contacten, aan buurtgemeenschappen, aan het ontginnen van talenten van mensen en buurten, ongeacht of  mensen zich eenzaam of niet eenzaam voelen.

 

 

Gewoon ‘Hallo’

Of je nou vanuit een maatschappelijke organisatie, de GGZ of een sociaal wijkteam werkt, stel jezelf als doel: meer ontmoetingen, betekenisvolle relaties en vriendschappen in die buurt laten ontstaan. Zoals een jongerenwerker uit Heemstede aangaf: ‘Eigenlijk draait mijn werk erom dat meer mensen ‘Hallo’ tegen elkaar zeggen.’ Dit is ook meteen het allerbelangrijkste middel als je wilt voorkomen dat mensen vereenzamen: een uitnodigend klimaat voor betekenisvolle relaties en vriendschappen in de buurt.

 

 

Iedereen heeft iets

Mensen die anders zijn, sociaal niet handig, vallen het snelst buiten de gemeenschap. In het werk tegen eenzaamheid gaat het er ook om dat je met elkaar aan buurtgemeenschappen bouwt waar ook mensen welkom zijn die afwijken van de standaard in de betreffende gemeenschap. Niet vanuit medelijden (‘ook deze sukkel heeft een plekje nodig’), maar vanuit het besef dat iedereen iets bij te dragen heeft.

Een houding van: ‘We hebben je nodig, het is leuker als je meedoet. We kunnen iets van je leren.’ is essentieel. Dat vraagt om kijken naar wat iemand wel heeft in plaats van niet (meer) heeft.

Eenzaamheid ontstaat vaak doordat er geen beroep (meer) gedaan wordt op wat iemand te bieden heeft en iemand niet meer van betekenis kan zijn. Wat er gebeurt als iemand daar wél toe uitgenodigd wordt, kun je zien in het verhaal over Robin uit Leeds, dat Cormac Russell in deze Ted Talk vertelt.

Uitnodigend klimaat

Community builders werken vanuit de overtuiging dat persoonlijke relaties, vriendschappen en zorgzame gemeenschappen van grotere betekenis kunnen zijn in iemands leven dan hulpverleningstrajecten. Hulpverleners werken vaak op basis van de tegenstelling ‘kwetsbaar en krachtig’ en het idee dat je mensen beter moet (kunnen) maken door interventies en hulpverleningstrajecten.

Het allerbelangrijkste middel ter voorkomen van eenzaamheid is een uitnodigend klimaat voor betekenisvolle relaties en vriendschappen in de buurt.

Als hulpverlener kun je iemand als eenzaam diagnosticeren en hem vervolgens mee laten doen met een groepsactiviteit of aan een maatje koppelen. Maar echte verandering ontstaat pas als iemand zich gekend voelt en zich erbij voelt horen. Een mooi voorbeeld zijn de stadsdorpen in Amsterdam waar ‘andere mensen leren kennen, samen optrekken, zich meer thuis voelen in de buurt’ de reden is om lid van te worden.

Maak verschil

Als bewoner, buur of maatschappelijk initiatiefnemer kun je allerlei kleine dingen doen die mensen in je omgeving helpen om zich meer gezien en minder eenzaam te voelen. Bijvoorbeeld mensen groeten of ‘Goedemorgen’ zeggen. Jeroen van Osch uit Brabant startte een heuse ‘goedemorgen-beweging’ en was overdonderd door de impact ervan.

Het praatje is het kleinste sociale schakeltje van de mensheid

 

 

Laten we in ieder geval stoppen met investeren in anti-eenzaamheidsprogramma’s waarbij vrijwilligers worden gezocht om het leven van eenzame mensen te verlichten. Laten we in plaats daarvan ervoor zorgen dat in buurten iedereen, ook de buurvrouw met eenzaamheidsgevoelens, bij kan dragen aan en onderdeel wordt van het buurtleven.

 

Dit artikel, geschreven door Birgit Oelkers, is de verkorte versie van haar artikel dat te lezen is op Plan en Aanpak.

afbeelding van Birgit Oelkers

Birgit Oelkers

In Baarn ben ik actief in LOKAAL-O, een plek voor creatieve denkers en doeners, energiecooporatie Energiek Baarn en buurtetentjes. In mijn werk, vanuit Plan&Aanpak, ben ik bezig met community building.
afbeelding van Birgit Oelkers  

Birgit Oelkers

In Baarn ben ik actief in LOKAAL-O, een plek voor creatieve denkers en doeners, energiecooporatie Energiek Baarn en buurtetentjes. In mijn werk, vanuit Plan&Aanpak, ben ik bezig met community building.

Lees meer: