Platform voor buurtontwikkeling

Best of 2017: Zelfredzaamheid is een te eenzijdige benadering

Er is meer nodig dan alleen aandacht voor de individuele (on)mogelijkheden
Artikel
afbeelding van Sophie van Hogendorp  
22 december 2017
Zelfredzaamheid is een te eenzijdig benadering

Foto: Jökull Auðunsson (Flickr Creative Commons)

Om mensen in hun kracht te zetten moet er verbinding gelegd worden tussen verschillende niveaus van iemands leven: individu, samenleving, professional en beleid. Is empowerment een alternatief dat deze niveaus met elkaar weet te verbinden?

 

Om tot een participatiesamenleving te komen waar ook kwetsbare inwoners mee kunnen doen, is meer nodig dan de zo geprezen zelfredzaamheid en eigen kracht. Lou Repetur, Expert sociale innovaties bij Movisie: ‘Je kunt een maatschappelijk vraagstuk niet aanpakken door je alleen op het individu te richten. Er is verbinding nodig tussen de verschillende niveaus. Dat is de grote opgave van de transformatie in het sociaal domein waar empowerment een antwoord op is.’

 

Selectie van Sacha de Ruiter

"Dit artikel spreekt me aan, omdat het precies verwoordt wat ik al tijden in mijn hoofd heb. Laten we het eigen kracht-mantra nu eens loslaten en werken aan empowerment! 2018 wordt het jaar van de Empowerment."

 

Het grote verschil tussen zelfredzaamheid en empowerment is volgens Repetur dat empowerment een lange beproefde traditie is, die inmiddels sterk theoretisch is onderbouwd. ‘De manier waarop we nu denken over zelfredzaamheid is te eenzijdig gericht op het individu. Empowerment daarentegen gaat er vanuit dat - om de kracht van mensen te versterken - vier invalshoeken nodig zijn: wat kan iemand zelf, wat kunnen mensen samen, wat kan een professional doen en wat kan beleid betekenen.’

Dweilen met de kraan open

Om dit te illustreren, schetst Repetur de aanpak van lover boy-problematiek. Een kwetsbaar meisje kan, deels met hulp van een professional, werken aan zichzelf door bijvoorbeeld grenzen te leren stellen en door haar zelfrespect te verbeteren. Repetur: ‘Maar dat is niet genoeg. Ook in haar maatschappelijke context kan van alles gedaan worden om het meisje te empoweren. Als ze bijvoorbeeld thuis gekleineerd of op school gepest wordt, heeft het geen zin om te werken aan haar zelfrespect. Haar omgeving is nodig om haar te versterken want die kan haar ook juist naar beneden halen. Maar ook al versterk je het meisje zelf en helpt haar omgeving daarbij, ben je er nog niet. Als je het daarbij laat, is het nog steeds dweilen met de kraan open.’ Want, zo zegt Repetur, de loverboy is er ook nog steeds. Daarom is het ook van belang dat er gekeken wordt wat beleid kan betekenen richting die hele populatie van kwetsbare meisjes en jongens: slachtoffers en plegers als individuen, maar ook als groep. Repetur: ‘Empowerment  vraagt om verbinding tussen deze niveaus. Meer kracht en meer macht. Zelfredzaamheid wordt zelden zo breed ingestoken.’

Afstoffen van oude kennis

Empowerment is niet nieuw. De methode is in de jaren zestig ontstaan, is beproefd en theoretisch onderbouwd. Maar wat voor alles geldt, geldt ook voor empowerment: ontwikkelingen komen en gaan. Repetur: ‘De vroegere empowerment is nu gedegradeerd tot een heel klein aspect van wat het ooit was en wordt af en toe zelfs ingezet als bezuinigingsmaatregel. Je merkt dat er soms wel heel makkelijk gezegd wordt: mensen moeten het samen doen en zelfredzaam zijn. Bij Movisie proberen we nu om de oude kennis rondom empowerment op te stoffen en in de huidige context te plaatsen zodat we niet opnieuw het wiel gaan uitvinden met elkaar. Er is al zoveel bewezen kennis hierover. En nee, empowerment past niet in het politieke discours van nu, maar wél in de omschakeling van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving.’

Empowerment zit in de vezel

Om meer vanuit empowerment te kunnen werken en niet meer alleen vanuit zelfredzaamheid, moeten professionals terug naar de kern van hun vak. Repetur: ‘Ooit waren sociaal professionals heel goed in het empoweren, het was hun core business. Ze hebben een omslag moeten maken naar een meer individualistische invulling van empowerment, zoals zelfredzaamheid. Maar het empoweren zit nog in de vezels van sociaal professionals, de wens om te empoweren is er.’

Kritisch zelfdenkend vermogen

Maar te vaak wordt er nu gezegd ‘ik heb er geen tijd voor’. Professionals zijn bezig met het afvinken van hun takenlijst. Repetur: ‘Het lijkt soms alsof professionals in dezelfde machteloosheid vastzitten als hun cliënt. Ze blijven hangen in: ik moet het zo doen want dat is mijn opdracht. Waarom? Waar is je kritisch zelfdenkend vermogen? Als je weet dat een andere manier van werken meer zin heeft, waarom doe je het dan niet? We zijn te lang bezig geweest met het beantwoorden van vragen van hogerhand, terwijl ons hart nog steeds sneller gaat kloppen van empowerment. We willen het allemaal, maar zoeken de weg hoe we er moeten komen.’

Empoweren van professionals

Om dit te doorbreken zullen professionals eerst zichzelf moeten empoweren. Repetur: ‘We moeten toe naar meer partnerschap met onze opdrachtgevers zoals gemeenten. Weer eigenaar worden van de kennis over wie en wat werkt. Rekenschap aan onszelf afleggen over het samen met beleid en burgers bepaald resultaat. En meesterschap tonen in wat we doen. Partnerschap met beleidmakers vraagt om wederzijds vertrouwen. Daar moeten we met elkaar in investeren.’

Op 10 november organiseren Movisie, de Universiteit voor Humanistiek en het Trimbos-Instituut het congres ‘Empowerment: naar een sterke sociale basis’.

Sprekers zijn onder andere Pieter Hilhorst, hoogleraar Anja Machielse (Universiteit voor Humanistiek) en onderzoekster Jenny Boumans (Trimbos Instituut).

 

Dit artikel is geschreven door Sophie van Hogendorp en verscheen eerder op Zorg+Welzijn.

 

Lees ook de andere Best of 2017-artikelen
Lees meer over:

Lees meer: