Platform voor buurtontwikkeling

Best of 2017: Verander je attitude als welzijnswerker, word gelukscoach

Niet alleen je cliënt, maar ook jijzelf wordt er gelukkiger van
Blog
afbeelding van Marien van Schijndel  
27 december 2017
Verander je attitude als welzijnswerker: word gelukscoach

Marien van Schijndel raakte geïnspireerd door Wijksafari, een theatervorm ontwikkeld door Adelheid Roosen. Marien stelt dat attitudeverandering bij welzijnswerkers noodzakelijk is om de mensen weer werkelijk te kunnen bereiken.

 

Op uitnodiging van Adelheid bezocht ik samen met vakgenoten - opbouwwerkers - de wijksafari in Amsterdam Noord. Wijksafari is hartroerend theater op locatie, in een buurt waar van alles aan de hand is. Bewoners stelden zich kwetsbaar op, net als de acteurs die twee weken vierentwintig uur per dag met hen optrokken. De intensiteit van het contact deed een andere connectie ontstaan, die stof bood voor scènes die overigens opgevoerd werden bij de bewoners thuis. Kwetsbaarheid is er normaal en gelijkwaardige dialoog is vanzelfsprekend in de uit het leven gegrepen scènes.

 

 

 

Selectie van Daniël Pit

"Marien heeft met zijn stuk het begrip 'geluk' toegevoegd aan de ingrediëntenlijst van het welzijnswerk. Een verrijking als je het mij vraagt!"

 

Attitudeverandering

Voor professionals wordt het werk bepaald door de politieke agenda waarin problemen en efficiency domineren. Het is voor welzijnswerkers steeds lastiger om voorbij hun professionele distantie te opereren en gelijkwaardig contact te maken. Extreem gesteld is de werkelijkheid van de professional probleemgericht en gaat het te weinig uit van ‘wat wil deze mens werkelijk’.


'De werkelijkheid van de professional probleemgericht'

 

 

De dominante professionele attitude is hierdoor: ‘Wij - als samenleving – vinden dat jij een probleem hebt en wij komen/moeten jou daarbij helpen.’ De maatschappelijk werker doet zijn interventie, de buurtsportcoach doet zijn sporttoernooitje, de sociaal werker regelt vrijwilligerswerk en de opbouwwerker kijkt nog even naar de collectieve patronen in de probleemcontext en probeert in alle vluchtigheid een participatietraject te doen. Zo leven en werken veel professionals heel professioneel en gelukkig langs elkaar heen waarbij de mooiste methodieken en platitudes worden ontwikkeld om hun werk te definiëren en te verantwoorden. Maar om werkelijk tot een oplossing te komen, is het nodig dat we weer leren contact te maken vanuit de oprechte interesse voor de ander.

De mens is de methode

Mijn stelling is: ‘De mens is de methode’. De welzijnswerker heeft een gereedschapskist met methodieken tot zijn beschikking, maar het belangrijkste instrument is hijzelf. Echter, voor die belangrijkste tool - onszelf in de rol van een oprecht en geïnteresseerd mens dat menselijk contact legt -  nemen we nauwelijks nog tijd. We gaan automatisch mee in de maalstroom van dominante structuren en beleidskeuzen, die ons vooral beknotten in waar we goed in zouden willen en kunnen zijn. Het is die gedachte-armoede en die efficiency-attitude die naar mijn ervaring mensen eerder gevangenhoudt in hun situatie, dan dat ze die werkelijk op weg helpt naar een gelukkiger en zelfredzaam bestaan.     

Van wijkproblemen naar wijkverhalen

De Wijksafari liet ons zien dat zo’n attitudeverandering wel mogelijk is. Door werkelijk de tijd te nemen om betekenisrelaties op te bouwen met de mensen voor wie wij werken. Ik zag tijdens die Wijksafari geen slachtoffers of mensen met problemen, maar ik zag mensen met talenten, dromen en verhalen over hoe ze hun werkelijkheid zelf ter hand proberen te nemen. Niet alleen de scènes in de woonkamers waren indrukwekkend, ook de verplaatsingen ertussen. Subtiel werd het publiek meegenomen in het idee dat je naar Amsterdam Noord kon kijken als een wijk met problemen, maar ook als een wijk met inspirerende verhalen en ontmoetingen. Zijn die laatste niet de werkelijke basis voor de sociale cohesie en leefbaarheid die we als welzijnswerkers met ons werk nastreven?

Op safari door Amsterdam Noord (Foto: Zina Nieuwsbrief

Welzijnswerk moet én kan anders

Mijn eigen denken over de transitie van probleemgericht handelen naar positief ingestoken interventies met een meer optimistische attitude, werd door deze wijksafari verder aangewakkerd. Ik vind dat het welzijnswerk anders moet en anders kán. Menselijker, optimistischer, dialoog zoekend, de tijd nemend en daardoor op termijn vele malen effectiever.


'Van probleemgericht handelen naar positief ingestoken interventies'

 

Vaak spreken we over bezieling en idealisme als motor voor onze werk. Daar ben ik het natuurlijk mee eens. Maar die bezieling en dat idealisme kan ook een valkuil zijn. Ik durf te stellen dat mensen die voortgedreven worden door bezieling en idealisme, een grotere kans hebben om teleurgesteld te raken en zelfs tegen een burn-out aan te lopen. Vanwege een weerbarstige werkelijkheid die maar niet aan wil sluiten op de eigen idealen.

Maar het eigen beroepsmatige geluk en arbeidssatisfactie mag ook met wat minder bezieling en met zekere functionele luiheid. Het leuk hebben, plezier maken, meedeinen op de golven van de werkelijkheid en kijken wat je kunt veranderen door mee te zwemmen in plaats van tegenin te zwemmen, daar geloof ik in. ‘Gewoon’ met meer optimisme, vakkennis, geduld, verbeeldingskracht, inzicht en op je eigen koers vertrouwend. Met een andere blik kijken naar de problematische werkelijkheid en hiermee leren omgaan levert soms juist subtiele aanknopingspunten op voor verandering wat kan leiden tot spectaculaire resultaten bij diegenen met wie je werkt.

Gelukskunde: nieuwe basis voor ons werk

In mijn eigen denksafari over het vak, verdiep ik mij op dit moment in wat ik gemakshalve samenvat als gelukskunde: methodisch vormgegeven en bestuurlijk maakbaar geluk. Ik doe dit naar aanleiding van een lezing van geluks-publicist Leo Bormans. Bormans neemt je mee in het succes en de kracht van positieve psychologie. Er bestaan namelijk steeds meer beproefde en wetenschappelijk onderbouwde methodes om de mindset van mensen positief te beïnvloeden. Desondanks kom ik deze invalshoek slechts mondjesmaat tegen in onze werksoort. Hoop hebben en streven naar geluk zijn de brandstof en de motor voor verandering en grip op het eigen leven. Deze invalshoek gaat grotendeels aan onze sector voorbij omdat onze sector gedomineerd wordt door probleemgericht werken en denken.


'Er is niets zweverigs aan gelukspsychologie'

 

 

Geïnspireerd door deze lezing heb ik vervolgens een workshop ‘gelukscoach’ gevolgd. De parallellen met de Wijksafari zijn soms frappant.  Allebei zetten ze aan tot het met andere ogen kijken naar de werkelijkheid. Waar de theatrale Wijksafari je vanzelf optimistisch maakt, biedt Bormans methodes aan waarmee je je eigen optimisme en geluk kunt trainen en vormgeven. Er is niets zweverigs aan gelukspsychologie. Toch is het voor velen een onzeker pad om in te slaan omdat er nog weinig ankers zijn en omdat geluk vaak gezien wordt als iets waar je zelf maar voor moet zorgen.

Levenskunst: een zeer besmettelijke virus

Deze ervaringen scherpen mijn gedachten over ons vakgebied verder aan. Als welzijnswerkers moeten we de moed verzamelen om uit onze comfortzones te komen en onszelf omscholen tot gelukscoaches. Niet als methodisch trucje, maar als dragers van het zeer besmettelijke virus genaamd levenskunst. Het is een besmetting die meer bijdraagt aan onze welzijnsdoelstellingen dan onze voornamelijk probleemgerichte houding.

Stel je eens de vraag: worden we er met zijn allen gelukkig van wat we doen en hoe we samenleven? Bij de minste twijfel op die vraag wordt het misschien tijd om ook op denksafari te gaan. Jezelf uit te nodigen voor een reis met onzekerheden, ontberingen en vergezichten die als vanzelf leiden naar een andere, optimistische en positievere aanpak.

Meer informatie& inspiratie over gelukskunde hier en over Wijksafari hier.

 

Zie ook de andere Best of 2017-artikelen!
Lees meer over:
afbeelding van Marien van Schijndel  

Marien van Schijndel

Lange carrière in het werken voor de publieke zaak: 'van alles net genoeg weten en kunnen' en daardoor een generalist in de stijl van twaalf ambachten dertien uitdagingen.

Lees meer: