Allemaal WIJ

WIJ is in de mode. De eerste “WIJ” was een vondst van John Beckers in Breda en daar werken nu actieve burgers, vrijwilligers en professionals met elkaar, schouder aan schouder, samen aan het welzijn van de Bredase bewoners. Als snel volgden “WIJ Eindhoven”, “Wij! Maatschappelijke ondersteuning” in Leeuwarden, idem in Heerenveen, “WIJZ daagt uit in Zwolle”, “WIJ Groningen” en als welkome variant “Ons Welzijn” in Oss en Veghel. Er zijn er vast veel meer en ik voorspel dat er nog heel wat WIJ’s en Onzen bij komen. Loopt welzijn voorop in het bestrijden van het vermaledijde individualisme? Gaan we terug naar het We love you van de 70-er jaren? Of leiden de decentralisaties met bottom up ontwikkelde nieuwe vormen in het sociale domein allemaal tot een min of meer gelijk model?

Twee dilemma’s van opbouwwerkers

Ik was vorige week bij de opbouwwerkers van de stad Groningen, die allemaal ondergebracht zijn bij de Wij- teams. Deze werken onder verantwoordelijkheid van de gemeente, waardoor opbouwwerkers op meerdere plaatsen zich beperkt voelen als ze bewoners met onvrede tegen gemeentelijk beleid of beleid van corporaties bij elkaar willen brengen. Het andere dilemma is dat ze, in een team met overwegend hulpverleners, hun eigen collega’s ertoe moeten bewegen om als wijkteam individuele vragen collectief te maken en meer te werken aan preventie. Bijvoorbeeld bij armoede, schuldhulpverlening of eenzaamheid.

Goed georganiseerde tegenspraak

Het eerste dilemma herken ik goed uit mijn eerste baan als opbouwwerker, niet toevallig ook in Groningen, bijna 40 jaar geleden. Opbouwwerkers waren toen in dienst van de gemeente. De wijkorganisaties waren sterk gepolitiseerd en voerden stevig oppositie tegen het gemeentelijke stadsvernieuwingsbeleid. Ik werd meerdere keren ontboden op het stadhuis, waar toenmalig wethouder Max van den Berg, de Raspoetin van het Noorden, nogal onverhuld te kennen gaf dat ik, in mijn rol als opbouwwerker, die activistische bewoners maar wat moest beteugelen. Van nature ben ik een eindeloze schipperaar, maar in deze situatie koos ik voor een onafhankelijke rol bij de ondersteuning van de bewoners. Zonder dat kun je je vak niet goed uitoefenen en dat is nog steeds zo.

Veel later kwam ik in Engeland het concept “Voice Giving” tegen bij Locality, de landelijke organisatie van Community Organisers en Social Enterprises. Voice giving is daar een beproefd product dat door de lokale overheden ingekocht wordt om burgers een stem te geven, bij zowel de sociale als de fysieke inrichting van wijken, buurten en dorpen. Goed georganiseerde tegenspraak wordt daar juist op prijs gesteld. Het uiteindelijke resultaat wordt er alleen maar beter van: betere plannen door gebruik te maken van de creativiteit en betrokkenheid van bewoners.

Sociaal werk kan niet zonder samenwerking

Het tweede dilemma, meer preventief werken en individuele vragen collectief aanpakken, heeft alles te maken met samenwerking. Sociaal werk ís altijd samenwerking. Zonder samenwerking met de cliënt, het gezin, de vrijwilligers, mantelzorgers, actieve burgers en, niet te vergeten, de andere professionals en ondernemers in de wijk, krijg je niks voor elkaar. Dat noemen we nu co-creatie. Goed samenwerken is het moeilijkste wat er is, maar veel sociaal werkers zijn hier juist goed in.

Nederland is kampioen verkokering en het zal nog flink zweten worden om uit de heilige huisjes en de oude kokers te komen en tot een werkelijk samen gedragen sociaal domein te komen.

De WIJ in de titel van veel nieuwe organisaties in het sociale domein geeft goed weer dat het de ambitie is om samen de schouders onder een vernieuwd sociaal domein te zetten. Ik zie heel veel mensen die daar met hart en ziel aan werken. Of we hiermee het individualisme terugdringen is misschien al te ambitieus. Maar het is wel een goede eerste stap.

Paul Vlaar is senior adviseur bij Movisie en heeft jarenlange ervaring als opbouwwerker