Platform voor buurtontwikkeling

Bouwen aan betrokken buurten

De community aanpak van eenzaamheid
Interview
afbeelding van Movisie  
14 augustus 2019
Bouwen aan betrokken buurten

Foto: stock (123rf)

Volgens community builder Birgit Oelkers moeten we ons niet richten op het 'bestrijden' van eenzaamheid, maar op het bouwen aan betrokken buurten.

 

 

Wat Oelkers betreft kunnen de meeste gemeentelijke projecten en programma’s gericht op eenzaamheidsbestrijding linea recta richting de prullenbak. Haar belangrijkste bezwaar: ‘Beleidsmakers en professionals willen altijd problemen oplossen. In de omschrijvingen bezigen ze oorlogstaal als het “bestrijden van” eenzaamheid. Ze kijken naar wat er allemaal niet is en gaan uit van de tekorten, in plaats van op zoek te gaan naar wat er wel is in buurtgemeenschappen en bij individuele bewoners die het verschil maken.’

Beste intenties

Een andere reden waarom Oelkers niet zo veel vertrouwen heeft in de meeste gangbare aanpakken, is dat er volgens haar teveel vanuit de beleidsmakers en professionals zelf geredeneerd wordt. ‘Zij zien zichzelf als vertrekpunt, zíj zijn de actoren die met hun expertise het probleem komen oplossen, in plaats bewoners en buurtgemeenschappen centraal te stellen. Overigens met de beste intenties hoor, daar gaat het mij niet om.’

Kom erbij! 
Van 1 t/m 8 oktober 2019 is de Week tegen Eenzaamheid. Organisatoren van een activiteit kunnen tot eind augustus (kosteloos) een zogenaamd ‘Kom erbij-pakket’ bestellen met aankledings- en informatiematerialen. Het pakket bevat onder meer placemats met gesprekstarters, uitnodigingskaarten, een poster en eenzaamheid-signaleringskaarten.

Aparte programma’s

Bovendien wordt er nog steeds vanuit een kokervisie gewerkt, ondanks de alomtegenwoordige ambitie van integraal werken, zegt Oelkers. ‘Er zijn aparte programma’s tegen eenzaamheid, er zijn aparte programma’s voor een gezonde leefstijl, noem het maar op. En die hebben vaak een tijdelijk karakter, of ze werken heel incidenteel: bijvoorbeeld twee keer per jaar een high tea voor de buurt in het verpleeghuis. Daar wordt iemand echt niet minder eenzaam van.’

Community frame

Tegenover wat Oelkers het zieligheidsframe noemt, plaatst zij een positievere insteek vanuit het community frame. Gemeenschappen in buurten vormen daarin de kern. ‘Het vertrekpunt is dan niet langer dat eenzamen geholpen moeten worden door niet-eenzamen. Het gaat juist om het werken aan betrokken buurten, want iedereen heeft iets te bieden in een gemeenschap, óók mensen die zich eenzaam voelen. Met als enige doel dat er in een buurt meer betekenisvolle relaties en vriendschappen ontstaan.’

Ideale zaterdag

Vanuit die insteek zouden professionals wat haar betreft veel vaker kunnen kijken en werken. ‘Vraag waar iemand mee bezig is, hoe een ideale zaterdag eruit zou zien. En maak dan de verbinding met anderen in de buurt en dat wat er al is in een buurt. Houdt de oudere vrouw die licht dementerend is heel erg van piano? Wie weet is er een buurman of -vrouw die piano studeert. Daar kan de vrouw misschien wekelijks komen luisteren. Voor je het weet is er verbinding en alledaags contact met een kopje koffie. Maar alles begint ermee dat buren elkaar leren kennen.’

Birgit Oelkers (foto: MacSiers)

Mens en buurtgenoot

Volgens Oelkers kunnen de rollen wisselen wat betreft helpen en geholpen worden. De tegenstelling tussen kwetsbaar en krachtig is fluïde. ‘Ik heb moeite met het verabsoluteren van die tegenstelling. Als je je niet eenzaam voelt, kan het inderdaad makkelijker zijn om nieuwe contacten aan te gaan. Maar iedereen is in zijn leven wel een fase eenzaam, bijvoorbeeld door verlies of ziekte. Als ik op bijeenkomsten vraag wie een eenzame periode doormaakte, steken er altijd mensen hun hand op. Betekenisvolle relaties versterken is niet voorbehouden aan professionals, het is iets van ons allemaal als mens en buurman of buurvrouw.’

Eendimensionaal geredeneerd

‘Natuurlijk zijn er mensen die moeilijk meekomen, die anders zijn en daardoor stroevere contacten hebben. En natuurlijk kan het voor mensen die echt sociaal geïsoleerd leven, goed zijn om professionele hulp te krijgen. Professionals moeten hen blijven uitnodigen bij activiteiten. Ook al zit iemand alleen maar voor zich uit te staren. Het gevoel ergens onderdeel van te zijn, dat het goed is dat die persoon er is, daar gaat het om. Maar het is eendimensionaal geredeneerd om dat alleen professioneel te benaderen. Dit bedoel ik met op ooghoogte contact maken; van mens tot mens. Dan maakt het in feite niet uit of je professional bent of buurman.’

‘Het is een onjuiste aanname dat eenzaamheid vooral door hulpverleners verholpen kan worden’

Nergens anders terecht

Als voorbeeld van mensen die vanwege hun ‘anders’ zijn een verhoogd risico lopen op eenzaamheid, noemt ze de bewoners van De Blinkert, een verpleeghuis van het Leger des Heils bij haar in de buurt. ‘Zij kunnen letterlijk nergens anders terecht. Naast hun fysieke problemen hebben ze psychische aandoeningen en vaak ook verslavingsproblematiek. Een paar jaar geleden zijn we als buren ‘Aan tafel met je buren’ gestart: een keer per twee maanden samen koken en eten. Als je elkaar leert kennen, krijg je meer compassie voor elkaar en ontstaan nieuwe vriendschappen.’

Iets blijvends

Tegelijkertijd is De Blinkert een goed voorbeeld van de wisselende rollen die mensen kunnen hebben. ‘Als je elkaar leert kennen, kom je er ook achter wat iemand kan, doet, waarvan iemand houdt en wat je aan elkaar kunt hebben. Als we een buurtfeestje organiseren, dan helpen zij ook mee met de voorbereidingen.’ Een deel van de bewoners komt nu ook geregeld een kopje koffie drinken in het tegenover gelegen buurthuis. ‘Zo zie je dat het bestendigt, dat er iets blijvends ontstaat. Op die manier ontstaan betrokken buurten en werkt de buurt zelf aan het verminderen van eenzaamheid.’

Dit interview verscheen eerder op de website van Movisie en is geschreven door Tea Keijl (Tea zonder H).

Lees meer over:
afbeelding van Movisie

Movisie

Movisie is hét landelijk kennisinstituut voor een samenhangende aanpak van sociale vraagstukken. Samen met de praktijk ontwikkelen we kennis over wat echt goed werkt en passen we die kennis toe.
afbeelding van Movisie  

Movisie

Movisie is hét landelijk kennisinstituut voor een samenhangende aanpak van sociale vraagstukken. Samen met de praktijk ontwikkelen we kennis over wat echt goed werkt en passen we die kennis toe.

Lees meer: